Wiesław Niesiobędzki
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Tekst zamieszczony za zgodą autora.
Jaśkowo (Jaskendorf)
Wieś położona na granicy powiatów iławskiego i ostródzkiego w północno-wschodniej części Pojezierza Iławskiego. W czasach przedkrzyżackich była tutaj staropruska osada leżąca w niedostępnym terenie nad otoczonym lasami Jeziorem Jaśkowskim. Śladem pruskiej przeszłości Jaśkowa, jest rosnący nad Jeziorem Jaśkowskim las, noszący nazwę „Święty Gaj” (Tempelwald). O pruskim osadnictwie na terenach wokół Jeziora Jaśkowskiego świadczą; znajdowane w okolicach Jaśkowa staropruskie pochówki, położone nad pobliskim Jeziorem Młyńskim grodzisko oraz kurhan pochodzący z młodszej epoki brązu.
Jaśkowo założył w roku 1308 Henryk Bartmann. Komtur Dzierzgonia Sieghaddt von Schwarzburg nadał zasadźcy 60 włók gruntów i zezwolił na założenie na prawie polskim wioski czynszowej. Bartmann poza 6 włókami gruntów wolnych od podatku otrzymał na mocy przywileju lokacyjnego prawo prowadzenia karczmy oraz połowu ryb w Jeziorze Jaskowskim, to ostatnie prawo przysługiwało też osadzonym przez niego mieszkańcom wsi.
Podczas wojny 13 –letniej wieś stała się własnością Paula von Fasolt, najemnika walczącego po stronie Wielkiego Mistrza, potem w roku 1660 Jaśkowo kupili pochodzący z Polski przedstawiciele rodu Köhne – Jaskich. Nowi właściciele w 1726 roku zbudowali w pięknym starym parku pałac barokowy. Budowla przebudowana w roku 1776 ma dwupiętrowy ryzalit i jednopiętrową bryłę główną.
Pałac w Jaśkowie
Z rąk Jaskich, którzy po latach zmienili nazwisko na von Jäskendorf, wieś oraz przyległe dobra w roku 1747 przeszły w ręce pochodzącego ze Śląska polskiego rodu von Schöneich. Pruskim protoplastą tego rodu był dowódca krzyżackich wojsk zaciężnych Hanusz Krasnodębski, otrzymał on w roku 1470 od Wielkiego Mistrza za udział w wojnie 13-letniej dobra ziemskie w okolicznych Karnitach.
Później w wieku XVII Zygmunt, wnuk Hanusza Schöneicha, pod swoim polskim nazwiskiem Krasnodębski po stronie króla Polski walczył ze Szwedami.
W roku 1770 w Jaśkowie zbudowany został z cegły i kamienia barokowy kościół, przebudowany później w modnym tamtymi czasy neogotyku angielskim. Obok kościoła jest wieża częściowo murowana z neogotyckimi blendami i częścią górną drewnianą o konstrukcji słupowej. Kościół w Jaśkowie posiada barokowe wnętrza z ołtarzem pochodzącym z I poł. XVIII wieku i jest zabytkiem II klasy.
Z dawnego wyposażenia w kościele zachowały się dwa mosiężne żyrandole, krzyż ołtarzowy i neogotyckie witraże wykonane według projektu Hamburgera w berlińskiej pracowni Ferdynanda Urlicha w latach 1865-1866.
Kościół w Jaśkowie
Witraże wyobrażają narodziny i zmartwychwstanie Chrystusa, figurują na nich nazwiska pierwszych protestanckich proboszczów Jaśkowa : Georga Schwartza, który do Jaśkowa przybył w 1860 roku i Paula Gryczewskiego proboszcza w latch 1762-1772. Od roku 1791 do 1939 roku Jaśkowo wraz z okolicznymi dobrami należało do linii gilgenburskiej (Dąbrówno) von Finckensteinów właścicieli pobliskich Gubławek, którzy drogą mariażu weszli z von Jaskendorfami w koligacje rodzinne.
Dawną świetność pałacowi i otaczającemu go parkowi przywraca obecnie potomek starych właścicieli, mieszkający na stałe w USA Michał Móżdżeń-Marcinkowski. Z innych zabytków w Jaśkowie znaleźć można pochodzący z XVIII wieku murowany zajazd kryty strzechą z dwuspadowym dachem i podcieniem oraz położony w pobliżu pałacu neoklasycystyczny domek ogrodnika.
|